Voormalig tv-presentator Margreet Spijker in de StemPodcast: ‘Focus op wát je zegt, niet op hóé je het zegt’

We kennen haar van radio en televisie, van zowel commerciële als publieke zenders. De programma’s waaraan ze als presentator, nieuwslezer, verslaggever of voice-over heeft meegewerkt, zijn talrijk. Maar haar stem en gezicht zijn vooral bekend van RTL Nieuws en van WNL op Zondag. Inmiddels werkt Margreet Spijker vooral achter de schermen, onder meer als coach van collega-presentatoren. In de StemPodcast vertelt ze hoe je je zenuwen in bedwang houdt als je zonder veel ervaring moet presenteren of spreken. En ze laat zich verrassen door hoe gedachten en overtuigingen in de stem kunnen doorklinken. 

•    Beluister de aflevering van de StemPodcast met Margreet Spijker op Spotify, of op andere platforms.

Met gemak presenteren

Het gemak waarmee Margreet voor radio, televisie of volle zalen presenteert, is jaloersmakend. Maar ook zij heeft het vak moeten leren. Al begon ze – min of meer onbewust – bij het juiste vertrekpunt. “Radio 10 was een van mijn eerste opdrachtgevers. Zij hadden mij uitgenodigd nadat ze mij hadden gehoord op een lokale zender waar ik als vrijwilliger werkte. Wat ik vervolgens bij Radio 10 deed, was nieuws van de BBC vertalen en als bericht brengen, want we hadden geen abonnement op het ANP of zo. En ik weet nog dat ik wilde dat het nieuws klopte. Dat ik niet bezig was met hoe ik het presenteerde of hoe ik klonk, meer met de inhoud.”

Alle focus nodig op wát je zegt, niet op hóé je het zegt

Achteraf gezien was dat precies de goede aanpak, zegt Margreet. “Want als je denkt: ‘Oh, nu moet ik heel goed gaan presenteren’, dan gaat het niet lekker. Daar moet je je niet op focussen. Als ik tien keer hetzelfde bericht lees, voel ik niet meer wat ik zeg. Dan gaat het heel snel mis. Dan begin ik te struikelen. Dus je hebt alle focus nodig op wát je zegt. Daar moet alle energie naartoe gaan. Niet op hóé je het zegt.”

Niet laten afleiden tijdens het spreken

Focus op de inhoud, dat is misschien wel de belangrijkste les. Als je goed in de materie zit, ben je met het overbrengen van de boodschap al een heel eind op weg. Je moet je dus niet laten afleiden. “Zelf wilde ik ook eens iets veranderen aan mijn presentatie”, zegt Margreet. “Ik vond namelijk dat ik te veel knipperde met mijn ogen als ik op televisie was. Dat dóé ik ook. Ik heb contactlenzen en ben heel gevoelig voor stofjes in mijn ogen. Dus ik wilde minder met mijn ogen knipperen tijdens het nieuwslezen, maar het gevolg was dat ik dat helemáál niet meer deed. Nou, dat zág er idioot uit. Ik heb dat één keer zo gedaan, daarna nooit meer. Dat knipperen hoort gewoon bij mij en ik laat me er niet door afleiden.”

Zwolse klanken

Waar ze – al op de School voor Journalistiek – wel bewust aan gewerkt heeft, zijn haar ‘Zwolse’ klanken. Margreet is geboren in Zwolle en heeft daar tot haar achttiende gewoond, en dat was onder meer te horen aan hoe ze de G uitsprak (als Kgggg). “Knetterhard dus. Ik vind het belangrijk dat klanken zo klinken dat ze niet storen of opvallen. Wat dat leidt af van de boodschap.” Voorwaarde om klanken of accenten aan- of af te leren, is dat je zelf overtuigd bent van de noodzaak, weet Margreet. “Als iemand iets tegen mij zegt over bijvoorbeeld mijn stem en ik ben het daar niet mee eens, dan is het bijna onmogelijk om er iets aan te veranderen.”

Je stem ligt heel dicht bij je, je stem is wie je bent

Het woord waar het in deze podcast uiteindelijk om zal gaan, is gevallen: de stem. We hebben het over de vraag waarom mensen vaak niet goed naar hun eigen stem kunnen luisteren. Daar zijn verschillende oorzaken voor, en de belangrijkste in mijn beleving is dat de stem heel dicht bij jezelf ligt. Bij wie je bent. “Ís de stem wie je bent?”, vraagt Margreet. “Dat vind ik wel een interessante gedachte.” Ik vertel haar dat de stem ook wel het orkest van je hart wordt genoemd. In je stem klinken gevoelens, drijfveren en belemmerende gedachten door, vaak onbewust. Mensen pikken dat op, eveneens zonder zich daarvan bewust te zijn, en onthouden het gevoel dat je ze via je stem geeft. Als daarin tonen zitten die iets anders communiceren dan de woorden die je uitspreekt, dan ‘voelen’ mensen al snel dat er geen echte klik is. Geen echt contact. “Wauw”, zegt Margreet. “Dat is wel heel mooi, dat je dat kunt horen. Ik let bij stemmen vooral op wát ze zeggen.” Toch herkent ze eigenlijk meteen wat ik bedoel. “Als ik bijvoorbeeld de radio te zacht heb staan en er is een nieuwsuitzending, dan hoor ik het inderdaad meteen als er echt iets aan de hand is. Dan klinkt een nieuwslezer anders en dan wil ik ‘m meteen harder zetten.”

Via de stem hoor je de boodschap ónder de woorden

Ik leg Margreet uit dat bijna alle informatie die je overdraagt met woorden, door de ontvanger wordt geïnterpreteerd op toon. “Als ik iemand interview, en hij heeft een verborgen agenda, dan ben ik niet bezig met de vraag of ik dat zou kunnen horen aan de manier waarop hij praat. Ik luister gewoon naar wat hij precies zegt. Maar jij zegt nu eigenlijk dat je de boodschap ónder de woorden eruit filtert. Dat lijkt mij heel handig. Daar word je een betere interviewer van. Het is een nieuwe manier om aan informatie te komen. Dank je wel! Jij zorgt er nu bij mij voor dat ik me niet alleen ga focussen op wát iemand zegt, maar ook op hóé hij het zegt. Want ik voel dat het klópt wat je zegt.”

Meisjesachtig of pleasend klinken

Het is, zeg ik tegen Margreet, een kwestie van bewustwording. Geen hocus pocus, maar puur ervaring en bewustwording. Voor een interviewer is dat inderdaad winst, maar ook en vooral voor wie aan de andere kant van de spreekwoordelijke microfoon zit. Zeg maar de verteller. In video’s, audio’s, coach-calls, gesprekken, vergaderingen en presentaties. Ik vertel Margreet over vrouwen die ergens heel goed in zijn, maar niet serieus worden genomen, en dat dit vaak met hun stemklank te maken heeft. Ze klinken bijvoorbeeld te meisjesachtig of te pleasend. In mijn coaching leg ik daar de vinger op en ga ik met hen op zoek naar de oorsprong van die klank. Moesten ze vroeger altijd de sfeer goed houden? Werd hun geleerd dat ze als meisje toch vooral dienstbaar moesten zijn? Als je dat soort boodschappen van jongs af aan meekrijgt, hoor je dat jaren later nog steeds terug in je stemklank. Door die vrouwen zich daarvan bewust te laten worden, kunnen ze dit loslaten en gaan ze anders klinken. Om bij de twee genoemde voorbeelden te blijven: minder meisjesachtig, minder pleasend. “Er zit een hoop psychologie in”, concludeert Margreet. “Dat maakt het ook heel interessant om er serieus werk van te maken.”

Minder last van zenuwen als je moet presenteren

Over psychologie gesproken. Bijna iedereen die niet zo ervaren is in presenteren of spreken voor groepen, is daar zenuwachtig voor. De grote vraag is natuurlijk: hoe hou je die zenuwen in bedwang? En hoe breng je je presentatie of toespraak toch tot een goed einde? “Wat heel erg helpt, is dat je je zenuwen niet veroordeelt”, zegt Margreet. “Accepteer dat ze er zijn, constateer dat je die zenuwen voelt. Zeg tegen jezelf: ‘Hee, ik ben zenuwachtig. Dat is prima’. Het is namelijk niet normaal om níét zenuwachtig te zijn. Dus veroordeel het niet. Vóél het. Dat geeft rust. Anders heb je twee problemen: je bent zenuwachtig en je hebt er ook nog moeite mee dat je zenuwachtig bent. Nou, de helft van je problemen is al weg als je gewoon zenuwachtig mag zijn.”

•    Beluister de aflevering van de StemPodcast met Margreet Spijker op Spotify, of op andere platforms.

Naschrift: deze podcast is van 2021. Dit artikel is een recente, zo tijdloos mogelijke bewerking van het interview.