Spreken in het openbaar draait om drie dingen: connectie met jezelf, met je publiek en met je onderwerp. Dat is de conclusie van trainer, spreker en podcastmaker Glenn Vergoossen na vele interviews met professionele sprekers voor zijn podcast Over spreken gesproken. In de StemPodcast gaat Glenn die drie niveaus van connectie afpellen en nog veel meer vertellen over spreken in het openbaar.
• Beluister de aflevering van de StemPodcast met Glenn Vergoossen op Spotify, of op andere platforms.
Als kind al graag op het podium
Glenn stond als kind al graag in het middelpunt van de belangstelling. Een van zijn eerste helden was goochelaar Hans Kazan, van wie hij goocheltrucs nadeed. Als rebelse puber was een andere Hans zijn voorbeeld: cabaretier Hans Teeuwen. “Zolang ik me kan herinneren, stond ik graag op het podium”, zegt Glenn. “Dus studeren aan de theateropleiding was een logische keus. En daar kwam ik erachter dat ik drama als middel kon inzetten.”
Spreken in het openbaar
Via omwegen langs onder meer de psychologie, werk als trainingsacteur, theaterwerk in de gehandicaptenzorg, dramatherapie en trainingen op het gebied van persoonlijk leiderschap kwam hij in aanraking met de ideeën van Franklin Covey over effectief leiderschap, waarna hij voor Coveys instituut ging werken. Dat is wat hij nu doet. Én hij heeft dus die podcast, Over spreken gesproken, met daar omheen een trainingsaanbod voor wie wil leren spreken in het openbaar.
In het hier en nu zijn
Even terug naar het werken met mensen met een beperking. Dat triggerde mij, omdat wij zelf een zoon hebben die verstandelijk beperkt is. Wat heeft Glenn, die een zusje had met een verstandelijke beperking (ze overleed op vijfjarige leeftijd), daarvan geleerd? “Drama, muziektherapie en beeldende therapie zijn hele fijne vormen, omdat taal daarbij niet zo belangrijk is”, zegt hij. “Het gaat bij hen vaak vooral om de non-verbale interactie die je met elkaar aangaat. Omdat zij zo authentiek zijn van zichzelf – want hun beperking staat een dubbele agenda niet toe – heb ik uiteindelijk misschien meer van hen geleerd dan zij van mij. Zij hebben mij geleerd om echt in het hier en nu te zijn, want dat is de voorwaarde om met hen te communiceren.”
Contact met je publiek
Het bruggetje naar spreken kan bijna niet mooier. “Als je als spreker niet in het nu bent, maar in de toekomst zit (‘als het maar niet fout gaat’) óf juist in het verleden (dat je een slechte ervaring hebt gehad en bang bent voor herhaling), weerhoudt dat je van contact met je publiek.”
Enorme afgang
Glenn heeft, zoals gezegd, een podcast over spreken in het openbaar. Hij is daarmee gestart naar aanleiding van zijn werk als trainer op het gebied van leiderschap en persoonlijke effectiviteit bij Franklin Covey. “We kregen af en toe de vraag om ook voor grotere groepen te gaan spreken. En mijn collega’s dachten toen: ‘Daar gaan we Glenn voor vragen, want hij is gewend om op een podium te staan’. En ik dacht dat ook. Maar Jezus, man. Slapeloze nachten. Klotsende oksels. En ik stond daar op het podium te stotteren, met mijn powerpoint-clicker in de hand. … Ik was dus gewend om te actéren. Ik schoot in die rol van perfórmer. En dat is dus echt de beste manier om níét in contact te staan met je publiek. Dus ik ging af als een gieter. En ik vroeg me af: hoe kan dit? Hoezo is spreken zó drastisch anders dan acteren? Maar het woord zegt het eigenlijk al: je speelt een rol, je bent niet authentiek. Je bent niet jezelf. Ja, dan komt het niet aan, als spreker. Dus ik moest dat hele vak opnieuw uitvinden.” Dat deed hij door mensen die hij uit het sprekerswereldje kende, te gaan interviewen. En daar dus die podcastserie van te maken.
Vergelijkbaar mislukkingsverhaal
Het mooie van Glenns mislukkingsverhaal is dat het sprekend lijkt op mijn eigen mislukkingsverhaal. Toen ik járen geleden als beginnend voice-over de nieuwste campagne van een groot pensioenfonds mocht inspreken, faalde ik ook jammerlijk. Het was mijn eerste grote, landelijke klus en ik bakte er niets van. Ik legde klemtonen verkeerd, gaf soms te veel energie, klonk dan weer te mat en begon na verloop van tijd zelfs hees te worden. En dat terwijl het pensioenfonds de opnamedag tot bedrijfsuitje had gebombardeerd; de hele marketingafdeling en de halve directie waren getuigen van mijn worsteling. Toen ik in lichte paniek het pand verliet, in de wetenschap dat de opname was mislukt en ze een ander zouden vragen, nam ik een besluit. Ik zou me zó in stem en stemgebruik gaan verdiepen, dat dit me nóóit meer zou gebeuren. Uiteindelijk ben ik er zo veel over te weten gekomen, dat ik naast voice-over ook stempowercoach ben geworden. Glenn: “Ja, de pijn creëert een behoefte, en als je daar dan heel erg induikt, dan ben je opeens een expert.”
Contact met jezelf, je publiek en je onderwerp
Uit alle afleveringen van zijn podcast trekt Glenn de conclusie dat spreken draait om connectie maken op drie niveaus: met jezelf, met je publiek en met je onderwerp. “Je hebt ze alle drie nodig en de meest effectieve sprekers hebben ze in balans”, aldus Glenn. Te veel in het onderwerp zitten, zorgt ervoor dat je te veel kennis wil overdragen, terwijl mensen maar een paar dingen onthouden. Te veel met je publiek bezig zijn, kan zorgen voor effectbejag. Dan stuiter je bij wijze van spreken over het podium. En te veel connectie met jezelf kan er weer voor zorgen dat je niet de urgentie voelt om iets met mensen te delen. Dat je eigenlijk geen honger naar het podium hebt en er óp dat podium eigenlijk niets gebeurt.
Spreken met meer ontspanning
De vraag waar vrijwel iedereen die een publiek moet toespreken, mee worstelt, is hoe je je zenuwen in bedwang houdt. “Wat ik heel belangrijk vind”, zegt Glenn daarover, “is hoe we tegen zenuwen aankijken. Ik geloof namelijk dat het niet te voorkomen is dat je zenuwachtig of gespannen bent voordat je een publiek toespreekt. Kelly McGonigal, een expert op dit gebied, zegt hierover in een Ted Talk dat een gezonde mate van stress heel effectief is om scherp en gefocust te zijn. En om helemaal OK te zijn met het hier en nu. Dus ik denk dat gezonde stress juist heel belangrijk is. Want als je totaal ontspannen bent, mis je ook de urgentie om met kracht je punt te maken. Alleen, te véél stress is dodelijk. Want dan blokkeer je. Je prefrontale cortex, dus het modernste deel van je brein dat je emoties reguleert, slaat af. En je primitieve brein, dat gericht is op overleven, gaat aan. Een van de belangrijkste manieren om in die optimale stress te blijven, is bewust blijven ademhalen. Zuurstof is namelijk een van de belangrijkste dingen die dat primitieve deel van ons brein in slaap sust. Dus gun jezelf de tijd om heel bewust je ademhaling naar je buik te brengen. Dat is al heel helpend om meer te ontspannen als je voor een zaal moet spreken.”
De million dollar phrase
Als je een zeker mate van ontspanning krijgt, kun je ook geloofwaardige stiltes laten vallen. Glenn onderschrijft de kracht daarvan, zoals hij ook het belang van variatie in toon en tempo benadrukt. Heel interessant is daarnaast zijn pleidooi voor het bedenken van de ‘million dollar phrase’. Dat is die ene zin die je publiek móét onthouden van jouw presentatie. “Dat vraagt heel veel denkwerk”, zegt Glenn daarover. “Maar als je die million dollar phrase als fundament hebt, en je gaat daarop je verhaal bouwen, voelt dat heel bevrijdend. Als je dán moet improviseren, weet je altijd weer waar je op uit moet komen: op die ene zin.”
• Beluister de aflevering van de StemPodcast met Glenn Vergoossen op Spotify, of op andere platforms.
Naschrift: deze podcast is van 2022. Dit artikel is een recente, zo tijdloos mogelijke bewerking van het interview.
