Hij is journalist, voormalig Amerika-correspondent, auteur, dagvoorzitter, nieuwsduider, columnist, tv-presentator en nog veel meer. En zijn handelsmerk is zijn losse, en tegelijkertijd ingetogen manier van presenteren. Hoe Charles Groenhuijsen dat doet, waaróm hij dat doet en of het ook anders kan, vertelt hij in de StemPodcast.
• Beluister de aflevering van de StemPodcast met Charles Groenhuijsen op Spotify, of op andere platforms.
Presentatietraining door Jaap Brand
Als Charles een programma of congres presenteert, lijkt het helemaal vanzelf te gaan. De losheid, de rust, het gemak. Wat je dan ziet en hoort, zijn decennia aan vlieguren. Toch is ook Charles ooit als rookie begonnen. In 1983 werkte hij voor het eerst voor de televisie. En zoals zo veel tv-presentatoren uit die tijd (en later) werd hij getraind door Jaap Brand. “Het allerbelangrijkste wat hij mij geleerd heeft, is om intelligent te lezen”, zegt Charles. “Om naar de structuur en vooral ook naar de betekenis van een tekst te kijken.” Dat lijkt een open deur, maar als je een tekst écht begrijpt, snap je hoe je ‘m moet lezen of uitspreken.
Dingen klein houden
Naast goed begrijpen wat er met een tekst wordt bedoeld, is ‘dingen klein houden’ een rode draad in Charles’ manier van presenteren. “Dat kan ermee te maken hebben dat ik het al lang en veel doe”, zegt hij. “En ik kóm ook wel een beetje uit de school van: ‘Maak het niet te groot’. Daar komt bij: op tv zíe je ook veel dingen. En als je dingen zíet, kun je ze kleiner houden. Bovendien – en dat geldt nog meer voor radio dan voor televisie – ben je heel dicht bij mensen. Je komt via de tv hun huiskamer binnen. En als je een radio-programma als Met het oog op morgen presenteert, dan liggen mensen in bed naar je te luisteren. Of ze luisteren in de auto naar je. Dat is eigenlijk heel intiem.”
Contact tussen presentator en publiek
Het maakt zijn stijl aangenaam los, en je krijgt als kijker en luisteraar al snel het geruststellende idee dat deze man weet waar hij het over heeft. Maar het kan ook tot een gevoel van afstand leiden. En dat wil je liever niet. Je wilt juist dat nieuwsitems en verhalen mensen ráken. Dat kijkers en luisteraars contact voelen met de brenger van de boodschap, zodat er meer van blijft hangen. Dat er geen (virtueel) kogelvrij glas tussen staat.
Bits of you: stukjes van jezelf laten zien
Dat gevoel van contact kun je oproepen met meer variatie in tempo of volume, dingen die je kunt trainen. Maar wat vooral helpt, is dat je als spreker of presentator meer van jezelf laat zien of horen. ‘Bits of you’, zoals ze in Amerika zeggen. Dat gaat – het moet wel klein blijven natuurlijk – om hele kleine dingetjes. Zoals een bepaalde blik, een korte opmerking tussendoor, een net iets andere toon, of even een oprechte stilte. Ook spontane onhandigheidjes werken heel goed. Denk aan Matthijs van Nieuwkerk, die als presentator van tv-programma De wereld draait door opeens een klungelige digibeet bleek te zijn als tech-journalist Alexander Klöpping nieuwe gadgets meenam en besprak.
Revalidatiegevecht
Als ik Charles dit voorleg, moet hij denken aan een uitzending van het tv-programma Op1, waarin hijzelf mede-presentator was en waarin Peter d’Hamecourt te gast was. Onbedoeld en ongepland liet Charles toen ‘bits of himself’ zien. Peter, eind 2023 overleden, was jarenlang correspondent voor de NOS in Moskou en een goede vriend van Charles. Hij had een herseninfarct gehad en was te gast vanwege het boek dat hij had geschreven over zijn zware revalidatiegevecht. “Mensen zeiden dat ze konden zien dat wij elkaar kenden”, zegt Charles. “En dat ze konden zien dat ik Peter heel aardig vond. Ik was ook begaan met hem.”
Leerzaam
Op zo’n moment voelen kijkers contact met de presentator, omdat zijn menselijke kant zichtbaar is. De positieve reacties van kijkers daarop, en ons gesprek over ‘bits of you’, zetten Charles aan het denken. “Ik ga er nog eens over nadenken en dingen terugkijken langs die meetlat. Dat is leerzaam.”
Tips voor spreken en presenteren
Of hij, met ruim veertig jaar tv-ervaring, nog tips heeft voor wie regelmatig spreekt of presenteert, op een podium of online? “Vertel een verhaal dat jou raakt, in een interview of op camera”, zegt Charles. “Neem dat op en kijk of luister het terug. Doe dat systematisch. En vraag je steeds af: wat doe ik hier met mijn stem? En daar? Wat doe ik met pauzes? En met klemtonen? En néém ook pauzes. Pauzes behoren tot de zwaarst onderschatte retorische middelen. Ook voor een nieuwslezer. Dat kan dan geen pauze van anderhalve seconde zijn, maar wel een kwart seconde. Dat is een bijna perfecte manier om iets een klemtoon te geven.” En voor zichzelf? Ziet Charles na zoveel jaren nog dingen die híj kan verbeteren? “Het stukje ‘bits of you’. En dingen klein houden. Toch nog eens checken hoe dat zit. Of ik niet toch te veel Jaap Brand erin stop.”
• Beluister de aflevering van de StemPodcast met Charles Groenhuijsen op Spotify, of op andere platforms.
Naschrift: deze podcast is van 2021. Dit artikel is een recente, zo tijdloos mogelijke bewerking van het interview.
