Radio-dj Jeroen van Inkel in de StemPodcast: ‘Wij doorbraken de ongeschreven radioregels’

Hij is ‘een belangrijk icoon binnen de Nederlandse radiowereld’, zoals de jury van de Marconi Oeuvre Award schreef. Na een begin bij piratenzender Radio Decibel kwam radio-dj Jeroen van Inkel in 1983 bij Veronica, toen nog een publieke omroep. Daar werd hij een van de grote namen van de jongerenzender, mede dankzij het razend populaire programma Curry en Van Inkel. Later was hij te horen op Radio 538, QMusic, weer Veronica, NPO Radio 5 en sinds 2020 op NPO Radio 2, met onder meer de weekend ochtendshow Rinkeldekinkel. In de StemPodcast vertelt Jeroen over de magie van radio en over hoe je echt contact met je publiek maakt.

• Beluister de aflevering van de StemPodcast met Jeroen van Inkel op Spotify, of op andere platforms.

In het collectieve geheugen

Jeroen is niet alleen een icoon in de radiowereld, maar ook in het collectieve geheugen van een hele generatie, waartoe ik ook mezelf reken. Dat is mede te danken aan Curry en Van Inkel, het populaire radioprogramma dat hij met Adam Curry maakte. Voor mij persoonlijk is dat ook te danken aan het tv-programma Countdown, dat meestal door Curry werd gepresenteerd, maar ook wel eens door Jeroen. Die opnamen vonden namelijk plaats in een studio in Bussum. Ik woonde daar en ging vaak met vriendinnen kijken. Ik vraag Jeroen of hij zich wel eens realiseert dat hij zo veel nostalgie oproept. “Uiteraard heb ik door de jaren heen gemerkt dat dat zo is”, zegt Jeroen. “En dat is heel leuk, want het is natuurlijk 32 jaar geleden of zo dat Curry en Van Inkel op de radio was. Heel bijzonder dat mensen daar nu nog steeds zo'n duidelijke herinnering aan hebben.”

Succes door te doen wat je zelf leuk vindt

Zelf waren ze zich toen (uiteraard) niet bewust van de impact die hun programma zo lang zou hebben. “We zaten eigenlijk gewoon iets te doen wat we zelf heel leuk vonden. En waarvan we dachten: wat we hier maken, de muziek die we nu draaien, de dingen die we bespreken, dat is eigenlijk wat we zelf zouden willen horen als we nu naar de radio zouden luisteren.”

Baanbrekende ‘rock ’n roll radio’

Jeroen komt uit de tijd van de piratenzenders, die zonder zendvergunning (en dus illegaal) radio maakten. Hij leerde het vak bij de Amsterdamse piraat Radio Decibel, waar op een baanbrekende manier radio werd gemaakt. De uitzendingen waren live, collega’s liepen gewoon de studio in en uit, luisteraars konden inbellen en met jingles en sweepers werd het tempo hoog gehouden. De sfeer was los, ongedwongen en vrijgevochten. Echt rock ’n’ roll dus. Heel anders dan bij de gevestigde omroepen, waar alles formeler was en iedereen muisstil moest zijn als de dj aan het woord was. Toen Jeroen in 1983 naar Veronica overstapte, een voormálige piraat die inmiddels een publieke omroep was geworden met veel jong radiotalent, leverde dat een flinke cultuurclash op. 

Communiceren met luisteraars, interactie opzoeken

Niet alleen qua sfeer in de studio, ook in de manier van presenteren. De gevestigde orde presenteerde simpel gezegd één kant op; de dj’s kondigden een plaat aan met vrij droge informatie over de producent, de notering in de hitparade en het aantal keren dat de plaat al gedraaid was. “Dat klónk allemaal wel goed, maar wij hadden zoiets van: ‘Wat wordt hier nou eigenlijk gezegd?’ Wij wilden communicéren met de luisteraars”, zegt Jeroen. De nieuwe generatie dj’s zocht de interactie op. “En het was bij ons ook helemaal niet erg als er bijvoorbeeld even een stilte viel. Wij doorbraken de ongeschreven radioregels.”

Met je stem echt connectie maken

Dat sloeg aan. Voor luisteraars voelde het alsof ze bij de Veronica-dj’s aan tafel zaten, of op z’n minst in een hoekje van de studio erbij waren. De magie van radio in optima forma. “Er waren geen webcams, mensen hoorden alleen maar onze stemmen en de muziek. Dus ja, daar kun je je fantasie helemaal op loslaten.” De nieuwe generatie dj’s deed ook haar best om zo dichtbij mogelijk te klinken, zegt Jeroen. Zij waren bijvoorbeeld bewust bezig met het ‘audiobeeld’. Dat leidde onder meer tot de keuze voor andere microfoons, die veel in Amerika gebruikt werden. “Bij die microfoons komen de stemmen echt uit de radio. Dus die hebben we laten komen. Daar kwam later nog wat randapparatuur bij. Want wij hadden door: dáár komt die sound vandaan. En als je dan ook nog goede dingen zegt, dus écht communiceert waardoor je veel dichterbij klinkt. Ja, dan maak je een waanzinnige connectie.”

Countdown: een populair tv-programma dat ‘niet klopte’

Terwijl die connectie op de radio steeds beter werd, was dat met het tv-programma Countdown een zoektocht. Countdown begon als een montage van clips en aankondigingen van concerten en drive-in shows. Vervolgens werd daar een presentator op gezet (Erik de Zwart) met een meisje achter de bar. En weer later ontstond het idee om er een soort muziekkroeg van te maken, waar mensen gezellig een drankje dronken, met elkaar kletsten en intussen ook een live optreden voorbij zagen komen. Op tv kwam dat heel goed over, maar voor de presentatoren was het heel gek, zegt Jeroen. “Wij hadden het daar soms een beetje moeilijk mee. Want als je een presentatie doet en de mensen om je heen doen alsof je niet bestaat en horen zogenaamd niks van wat je zegt, en reageren daar ook helemaal niet op, dan is dat eigenlijk heel raar. Ik heb toen vaak gezegd dat dit niet klopte.” Vooral voor vaste presentator Adam Curry, toen al een ster in Nederland, was dat heel bevreemdend, weet Jeroen nog. Bij de drive-in shows die hij overal in het land deed, kon hij amper de zaal in omdat iedereen een handtekening wilde of hem wilde aanraken. Zo populair was hij. “En bij Countdown keek gewoon niemand hem aan. Heel paradoxaal.” 

Niet cool

Omdat ik daar zelf vaak bij was als pubermeisje, heb ik een vermoeden hoe dit zo uit de pas kon lopen. Wij vonden het als pubers niet cool om het cool te vinden dat we daar stonden. Dus wij gingen heel erg cool niet kijken. Ik heb me natuurlijk nooit gerealiseerd dat dat voor de presentatoren, die allemaal zelf ook nog piepjong waren, heel naar was. Maar achteraf is het hilarisch, vindt ook Jeroen. 

Alles gedaan om stemproblemen te verhelpen 

Hoewel Jeroen dus al vroeg in zijn loopbaan tv-ervaring opdeed, bleef hij een radioman pur sang. Het is vooral de verbeelding die je met radio kunt oproepen, die hem mateloos blijft fascineren. De stem speelt daarbij natuurlijk een belangrijke rol. Het is misschien wel het belangrijkste vehikel om mensen je programma ‘in te trekken’. En juist met zijn stem ging het een paar jaar geleden helemaal mis. “Op een gegeven moment was ie weg. Hij was heel erg hees. Ik kon hem niet meer lekker gebruiken. Ik was ook na drie uur programma helemaal gaar. Helemaal op. Gewoon praten ging ook steeds moeizamer.” Eerst ging hij het probleem te lijf door vroeger naar bed te gaan, minder koffie te drinken, meer aan zijn conditie te werken, maagzuurremmers te nemen (om te voorkomen dat opstijgend maagzuur zijn stembanden aantastte) en minder pittig te eten. Maar het hielp allemaal niet. 

Poliep op stemband

Ook ademhalingsoefeningen en een paardenmiddel van zijn toenmalige kno-arts zetten geen zoden aan de dijk. Op een gegeven moment, tijdens de nacht van Oud en Nieuw, begon zijn stem écht heel raar te klinken. Een lichte paniek maakte zich van Jeroen meester. Een collega gaf hem de tip om met een andere kno-arts te gaan praten: Dennis Kox. Die stelde al heel snel de diagnose: een poliep op zijn stemband. “Nou, hij heeft die poliep weggehaald en vanaf dat moment ging het eigenlijk steeds beter”, zegt Jeroen. “Hij heeft mij fantastisch geholpen.” 

Bubbelen (Lax Vox): opwarmen van stembanden

Wat hem vervolgens ook heeft geholpen, en nog steeds helpt, is de ‘bubbel fles’, zoals hij dat zo mooi zegt. In vaktermen: de Lax Vox methode, een simpele techniek om je stembanden op te warmen, waardoor ze minder snel overbelast raken. “Ik moest altijd heel erg lachen om die kids bij The Voice. Die zag je dan allemaal met die flesjes. En dan dacht ik altijd: ‘Doe even normaal, stel je niet aan’. Maar het helpt dus echt. Je blaast door een buisje in een flesje met water en door de bubbels ontstaat een trilling, waarmee je eigenlijk je hele kno masseert.” 

Voor je stem zorgen, maar niet te veel ermee bezig zijn

Toch wil Jeroen liever niet te veel met zijn stem bezig zijn. “Om daar heel erg mee bezig te zijn, dat is eigenlijk helemaal niet tof. Je wil gewoon dat het werkt. Als je een hele koffer met spullen moet meeslepen, met Lax Vox, keelpastilles, flesjes water en weet ik het allemaal, … ja, dat voelt niet lekker. Maar we worden allemaal ouder. En op een gegeven moment moet je toch iets meer je best doen. Dus ik zou willen zeggen tegen jonge mensen die nu professioneel spreken of zingen, en het gaat allemaal vanzelf: ‘Koester dat, geniet ervan en probeer er vooral niet te veel mee bezig te zijn. Zorg wel een beetje goed voor je stem, maar koester dat het allemaal zo te gek werkt. Want er komt een dag dat het niet helemaal meer lukt.’” 

Presenteren: bereid je goed voor, maar ga niet alles opschrijven

Ga er ontspannen mee om, zou ik Jeroens woorden willen vertalen. Heeft hij nog andere tips voor wie regelmatig zijn stem gebruikt, bijvoorbeeld in webinars of op een podium? “Moeilijke vraag. Ik heb heel lang maar wat gedaan. Instinctmatig gehandeld. Maar de laatste vijftien tot twintig jaar ben ik er wel meer over gaan nadenken. En ik heb gemerkt dat als je iets vertelt waarin je je ook verdiept hebt, dus dat je weet wat je zegt, dan komt het veel beter aan. Bereid je dus goed voor, maar ga niet alles opschrijven. Werk met steekwoorden of met kaartjes.”

• Beluister de aflevering van de StemPodcast met Jeroen van Inkel op Spotify, of op andere platforms.

Naschrift: deze podcast is van 2022. Dit artikel is een recente, zo tijdloos mogelijke bewerking van het interview.